Wycena know-how metodą kosztową

Wycena know-how lub patentu (wynalazku)* w podejściu kosztowym (odtworzeniowym) może się odbyć metodą zamortyzowanego kosztu zastąpienia lub metodą historycznego kosztu odtworzenia. Wybór metody odtworzeniowej może wynikać nie tylko z celu wyceny, ale z etapu wdrożenia patentu.

Zarówno know-how jak i patent może znajdować się na jednym z trzech etapów:

1. niezakończonych prac badawczo-rozwojowych,
2. zakończonych, ale nie wdrożonych do użytkowania wyników prac badawczo-rozwojowych,
3. zakończonych i wdrożonych (skomercjalizowanych) prac badawczo-rozwojowych.

Ostatnia z wyżej wymienionych sytuacji, ze swojej natury, daje zwykle większe podstawy do zastosowania metody dochodowej wyceny. Z kolei, sytuacja, w której mamy do czynienia z wyceną patentu nieskomercjalizowanego (nie wykorzystywanego dotąd w działalności gospodarczej), ze względu na wysoką wrażliwość wyników na przyjęte do wyceny dochodowej założenia, daje większe podstawy do zastosowania metody kosztowej. W tym celu, mogą zostać zastosowane dwie metody: zamortyzowanego kosztu zastąpienia lub historycznego kosztu odtworzenia.

Wycena know-how metodą zamortyzowanego kosztu zastąpienia, polega na identyfikacji i oszacowaniu bieżącej wartości kosztów zakupu lub wytworzenia innego, ale dającego podobną funkcjonalność i efektywność (podobne zastosowanie), patentu.

Metodę zamortyzowanego kosztu zastąpienia stosuje się raczej do wyceny zakończonych prac badawczo-rozwojowych, bowiem trudno sobie wyobrazić określenie funkcjonalności i efektywności patentu, nad którym prace nie zostały zakończone, a użyteczność nie została zweryfikowana w praktyce.

Wycena know-how metodą historycznego kosztu odtworzenia, polega na identyfikacji i oszacowaniu wartości bieżącej poniesionych kosztów wytworzenia wycenianego patentu.

Metodę historycznego kosztu odtworzenia można stosować bez wglądu na etap realizacji prac badawczo-rozwojowych. Powoduje to że metoda ta jest często stosowana przy wycenie niezakończonych prac badawczo-rozwojowych.  

Zobrazowanie obu wymienionych metod kosztowych wyceny patentu lub know-how może być zaprezentowane następującym przykładem:

– Jeżeli wyceniany know-how dotyczy rozwiązania farmaceutycznego, znane są ponadto poniesione koszty wytworzenia know-how, ale dzisiaj byłyby one wyższe o 20%, zaś know-how został wytworzony 2 lata temu i będzie podlegało ochronie przemysłowej jeszcze przez 8 lat (co daje stopień amortyzacji 20%), wartość historycznego kosztu odtworzenia będzie następująca:

Gdzie: W_KO – wartość historycznego kosztu odtworzenia | KW_W – historyczne koszty wytworzenia wynalazku | i – wskaźnik indeksacji (wzrostu) kosztów wytworzenia do dnia wyceny | A – stopień amortyzacji (umorzenia) wynalazku |

– Jeżeli natomiast, wartość historycznego kosztu odtworzenia dotyczy patentu porównywalnego, będzie on kosztem zastąpienia know-how wycenianego. Zakładając, że wyceniany patent farmaceutyczny charakteryzuje się, np. o 15% wyższą skutecznością w leczeniu objawów określonej choroby niż patent porównywalny, wycena wymaga uwzględnienia dodatkowej 15% premii technologicznej. Wartość historycznego kosztu odtworzenia patentu porównywalnego, powiększona o premię technologiczną, będzie reprezentowała w tym przypadku wartość zamortyzowanego kosztu zastąpienia, określonego wg formuły:

Gdzie: W_KZ – wartość zamortyzowanego kosztu zastąpienia | KZ_W – historyczne koszty zastąpienia wynalazku | P_T – premia technologiczna |

Wartość zamortyzowanego kosztu zastąpienia będzie stanowić maksymalny poziom wartości wycenianego patentu.

Powyższy przykład jest mocno uproszczony, w praktyce bowiem, na koszty odtworzenia składa się bardzo wiele składników, posiadających mocno zróżnicowane koszty odtworzenia (lub zastąpienia). Każdy z tych składników będzie miał różne poziomy indeksacji wartości i różne stawki amortyzacji. W praktyce, efektywność i funkcjonalność patentu może być mierzona w wielu wymiarach o różnej istotności, a ograniczenia wykorzystania know-how mogą istnieć nie tylko w wymiarze czasowym, wynikającym z okresu ochronnego, ale również formalno-prawnym, zwyczajowym lub technologicznym, co wymaga uwzględnienia przy określaniu stawki amortyzacji i przewidywanego okresu użytkowania.

* Chociaż pojęcia „patent”, „know-how”, „prace badawczo-rozwojowe” czy „wynalazek” mogą w terminologii prawnej mieć odrębne znaczenia, w niniejszym artykule są stosowane zamiennie.

Fot. hafakot/Shutterstock.com