Wycena wartości niematerialnych i prawnych metodą porównawczą (mnożnikową)

Podejście porównawcze do wyceny wartości niematerialnych i prawnych polega na ustaleniu wartości wycenianego aktywa w oparciu o informacje na temat transakcji rynkowych na podobnych (porównywalnych) pod względem charakterystyki, rodzaju i dochodowości aktywach niematerialnych. W ramach tego podejścia stosowana jest najczęściej:

Metoda rynkowa oparta o transakcje na porównywalnych aktywach. Metoda ta polega na ustaleniu mnożnika bazowego np. relacji wartości transakcyjnej porównywalnego aktywa do jego określonej wielkości finansowej i na podstawie tak ustalonego mnożnika oszacowanie wartości wycenianego aktywa jako iloczynu mnożnika bazowego i wielkości finansowej charakterystycznej dla wycenianego aktywa.  W zależności od rodzaju wycenianego aktywa, mnożnikiem takim może być np. wartość transakcyjna w relacji do przychodów ze sprzedaży, wartość transakcyjna w relacji do zysku operacyjnego lub jakiejkolwiek innej wielkości ekonomicznej lub finansowej, która w istotny sposób przyczynia się do kreowania wartości wycenianych własności intelektualnych.

Ponieważ rynek transakcji na wartościach niematerialnych i prawnych nie jest mocno rozwinięty, bynajmniej w Polsce (ale także w wielu innych krajach), dostęp do danych na temat transakcji porównywalnych jest mocno ograniczony. Z tego względu rozwinęła się inna metoda wyceny porównawczej, zakładająca pośrednie oszacowanie wartości mnożników bazowych, a mianowicie:

Metoda rynkowa oparta o transakcje na przedsiębiorstwach (najczęściej spółkach giełdowych) wykorzystujących podobne aktywa niematerialne. Zgodnie z tą metodą wartość mnożnika bazowego ustala się poprzez określenie udziału wartości wycenianego aktywa i wyników finansowych z tym aktywem związanych, odpowiednio w ogólnej wartości spółki i jej wynikach finansowych. Udział ten, oraz udział korzyści finansowych (wielkości bazowej mnożnika) generowanych przez wyceniane aktywo określa się analogicznie jak to zostało opisane w przypadku metod dochodowych.

Wycena wartości niematerialnych i prawnych metodą odtworzeniową (kosztową)

Metoda kosztowa wyceny własności intelektualnych określa wartość aktywów przez oszacowanie niezbędnych nakładów nabycia lub wytworzenia takich samych lub podobnych aktywów o takiej samej lub porównywalnej funkcjonalności i użyteczności.

Ponieważ metoda odtworzeniowa określa zawsze maksymalną cenę jaką jest w stanie zapłacić potencjalny inwestor za określone aktywo, a także ze wglądu na to, że określenie porównywalności użyteczności wycenianego aktywa z użytecznością nowego aktywa o podobnych właściwościach jest kwestią często subiektywną, metodę kosztową do wyceny wartości niematerialnych i prawnych stosuje się zwykle w odniesieniu do aktywów dla których trudne jest określenie prognozowanego strumienia przepływów pieniężnych, (jak np. niezakończone prace badawczo-rozwojowych, o niepewnym oczekiwanym rezultacie i terminie zakończenia), czy wąskiej grupy aktywów niematerialnych, dla których istnieje szeroki rynek umożliwiający zakup lub odtworzenie porównywalnych aktywów (jak np. oprogramowanie, witryna internetowa, prawa autorskie do innych utworów). Z kolei metoda kosztowa jest trudna do zastosowania szczególnie do takiego rodzaju aktywów, dla których prawie niemożliwe jest oszacowanie (zidentyfikowanie) kosztów odtworzenia lub poniesione koszty, nawet jeżeli są zidentyfikowane nie mają wiele wspólnego z wartością tych aktywów (jak np. marka firmy czy relacje z klientami).

Wśród metod kosztowych, najczęściej wyróżniana jest:

Metoda zamortyzowanego kosztu zastąpienia, polegająca na określeniu wartości nabycia lub odtworzenia innego takiego samego lub podobnego, nowego aktywa i pomniejszenia jej o szacowany stopień ekonomicznego i technologicznego zużycia charakterystycznego dla wycenianego aktywa.

Metoda historycznego kosztu odtworzenia, która polega na identyfikacji i aktualizacji wartości historycznych kosztów nabycia lub wytworzenia wycenianego aktywa i skorygowania jej o poziom ekonomicznego i technologicznego zużycia charakterystycznego dla wycenianego aktywa.

Obie wyżej wymienione metody wymagają także zastosowania innych czynników korygujących wynikających z różnej specyfiki wycenionego i nowego (odtworzonego) aktywa (jak np. wyższe ryzyko awaryjności wycenianego wynalazku czy szersza funkcjonalność wycenianego oprogramowania).

Fot.: Light And Dark Studio/Shutterstock.com